بسیاری از کسانی که از سرطان جان سالم بهدر بردهاند، با اینکه در دورۀ درمان از حمایت و اطلاعات کافی برخوردار بودهاند، ولی پس از پایان دورۀ درمان وارد مرحلهای نو از زندگی شدهاند، که سرشار از سؤالات گوناگون بوده است.
نجاتیافته کیست؟
منظور از اصلاح «نجاتیافته از سرطان» در این جزوه فردی است که بیماری سرطان در او تشخیص داده شده و بقیۀ زندگیاش را با این بیماری سپری کرده است. اعضای خانواده، دوستان و مراقبتکنندگان نیز بخشی از تجربۀ زنده ماندن هستند.
با اینکه ابتلا به بیماری سرطان، واقعهای مهم است ولی میتواند فرصتی برای رشد به شمار رود. بسیاری از بیماران سرطانی، با سپری کردن دورۀ سخت درمان، توانستهاند تغییراتی مهم در زندگی خود ایجاد كنند. به گفتۀ برخی از آنها، روزها برای آنها ارزش بیشتری پیدا کرده است. آنها یاد گرفتهاند که چگونه میتوانند به خود کمک کنند و ارزش کمکهای دیگران را درک کنند. برخی نیز تجربههای خود را در اختیار گروههای تحقیقاتی، درمانی، مراقبتی میگذرانند.
چه چیزهایی پس از پایان دورۀ درمان، «طبیعی» است
معمولاً پایان دورۀ درمان باید با خوشحالی همراه باشد. در این نقطه، دیگر به دارو و درمان نیاز ندارید و آمادهاید تا با آن شرایط دشوار، خداحافظی کنید. با اینحال شاید غمگین و ناراحت باشید. معمولاً بیماران در این شرایط نگران بازگشت بیماری و یا وضعیت پس از درمان هستند.
ممکن است با پایان دوره، انتظار داشته باشید زندگیتان همانند زمان قبل از ابتلا به سرطان شود. ولی بهبودی پس از درمان، کمی طول میکشد. ممکن است اثر برخی زخمها برای همیشه باقی بماند و شاید دیگر نتوانید بهسادگی گذشته برخی کارها را انجام دهید. گاهی زخمهای عاطفی از همه دردآورتر هستند. در این حال شاید متوجه شوید که دیگران نگاهی دیگر به شما دارند و حتی نگاه خودتان نسبت به خودتان عوض شده است. یکی از سختترین مسائل پس از درمان، ناشناخته بودن وضعیت در آینده است.
به گفتۀ كساني که دورۀ درمان سرطان را گذراندهاند، چند ماه اول، زمان تغییر است. شرایط پس از درمان به حالت طبیعی گذشته برنمیگردد ولی بسیار چیزها در این وضعیت، «طبیعی» است. اکثر افراد، معنای جدیدی برای زندگی مییابند و نگاهشان به اطراف تغییر میکند. با پیشرفت روند بهبود، متوجه تغییرات بیشتری میشوید.
مراقبت پيگيري (تکمیلی) چیست؟
به چه پزشکی باید مراجعه کنم؟ با چه فواصلی؟
برنامۀ بهبودی نجات یافته.
صحبت کردن با پزشکتان.
سؤالاتی در مورد برنامۀ پيگيري.
راهبردهایی برای مراقبت پيگيرانۀ (تکمیلی).
تمامی نجاتیافتهگان از سرطان باید تحت مراقبت پيگيري (تکمیلی) قرار گیرند. آگاهی نسبت به وضعیت پس از اتمام درمان، به شما و خانوادهتان در برنامهریزی، تغییر سبک زندگی و تصمیمات مهم کمک میکند.
مراقبت پيگيري (تکمیلی) چیست
مراقبت پيگيري (تکمیلی) به معنی مراجعه به پزشک برای معاينه (چکآپ) پزشکی مرتب است. مراقبت تکمیلی به نوع سرطان و نوع درمانی که داشتهاید و نیز وضعیت کلی سلامت شما بستگی دارد معمولاً این نوع مراقبتها در بیماران مختلف، متفاوت است.
بهطور کلی، نجاتیافتهگان از سرطان به مدت ۲ تا ۳ سال پس از درمان و هر ۳ تا ۴ ماه یک بار و پس از آن یک یا دو بار در سال بايد به پزشک مراجعه کنند. در این مراجعات، پزشک عوارض جانبی ناشی از درمان و احتمال بازگشت (عود) سرطان یا گسترش (متاستاز) آن به بخشهای دیگر را مورد بررسی قرار میدهد.
پس از پایان دورۀ درمان به چه پزشکی باید مراجعه کنم وبا چه فواصلی
شما باید در مورد تعیین پزشکی که میخواهید مراقبتهای درمانی پيگيري (تکمیلی) و دیگر مراقبتهای پزشکیتان را انجام دهد تصمیمگیری کنید. در مورد مراقبتهای تکمیلی پس از درمان سرطان این پزشک میتواند همان پزشک قبلی شما باشد که درمان سرطان را برایتان انجام داده بود.
در رابطه با مراقبتهای منظم پزشکی میتوانید به پزشک اصلی خود مثلاً پزشک خانواده، مراجعه کنید. در مورد مسائل خاص شاید مراجعه به یک متخصص لازم باشد، در این زمینه میتوانید با پزشکان خود مشاوره كنید. بنابر محل زندگیتان شاید بهتر باشد به جای تومورشناس، پزشک خانواده مراقبت تکمیلی شما را بر عهده گیرد. لازم به ذکر است که برخی بیمههای درمانی مراقبتهای تکمیلی را تنها برای برخی پزشکان و تعداد جلسات محدودی پوشش میدهند.
برای برنامهریزی دقیق باید با بیمۀ درمانی خود در این زمینه صحبت كنید. اینکه بیمۀ درمانیتان شرایطی را که میخواهید پوشش میدهد یا نه، مهم نیست، مهم این است به پزشکی مراجعه کنید که با او احساس راحتی میكنید.
به هر پزشك جدیدی که مراجعه کردید حتماً تاریخچۀ بیماری خود را در اختیارش بگذارید، نوع سرطان و روش درمان شما میتواند در تصمیمگیری برای مراقبتهای آتی تأثیرگذار باشد، اگر به پزشک در مورد بیماریتان اطلاع ندهید، او نخواهد دانست که شما سرطان داشتید.
برنامۀ بهبودی نجاتیافته (A Survivor’s Wellness Plan)
بسیاری از نجاتیافتهگان از بیماری سرطان تمایل دارند، احتمال بازگشت سرطان را کاهش دهند. برخی از آنها ممکن است نگران باشند که رژیم غذایی، تنشهاي عصبي یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی آنها را تهدید كند. برای بسیاری از این افراد، دورۀ پس از درمان فرصتی است برای مراقبت از خود، این نقطه شروع خوبی برای در پیش گرفتن یک زندگی سالم است.
در ديداري که با پزشک خود برای مراقبت تکمیلی دارید از او در مورد تنظیم برنامهای برای بهبودی، حاوی روشهایی برای رفع نیازهای فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و روحی راهنمایی بگیرید. اگر صحبت با پزشک در این زمینه برایتان سخت است باید بدانید، که هر چه بیشتر با او حرف بزنيد این کار برایتان سادهتر میشود، شاید پزشک شما افراد دیگر مثل مددکاران اجتماعی، افراد روحانی یا یک پرستار را برای مشاوره به شما معرفی كند.
درنظر گرفتن طب جایگزین و تکمیلی
طب مکمل و جایگزین در برگیرندۀ روشهای مختلف شفابخشی در جهت پیشگیری، کاهش استرس، جلوگیری یا کاهش عوارض جانبی و کنترل یا درمان بیماری است. رویکردی که به همراه روش تجویزی پزشک مورد استفاده قرار گیرد را تکمیلی، و روشی که به جای آن به کار برده شود را جایگزین میخوانند. بنابر تحقیقات صورت گرفته، بیش از نیمی از مبتلایان به بیماری سرطان، حداقل از یک نوع از این رویکردها بهره گرفتهاند.
از روشهای متداول میتوان تصویرسازی یا آرامسازی طب سوزنی و ماساژ، هومیوپاتی ویتامینها یا گیاهان دارویی، رژیم غذایی ویژه، رواندرمانی، دعا، یوگا و طب سوزنی را نام برد.
حتی اگر دورۀ درمان شما به پایان رسیده است، اگر مايل به بهرهگیری از یکی از اين روشها، هستید، ابتدا با پزشک یا پرستار خود در این زمینه مشورت كنید. برخی از روشهای درمانی مکمل و جایگزین ممکن است با داروهايي که پزشك معالجتان تجویز کرده ناسازگار بوده و یا حتی برای شما مضر باشد.
پرسیدن دربارۀ خطر ابتلا به سرطان در میان افراد خانواده
ممکن است به خاطر ابتلا به سرطان نگران شوید که خطر ابتلا به سرطان در فرزندانتان افزایش یابد. دانستن این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که سرطانموروثی نیست. تنها ۵ تا۱۰ درصد از سرطانهای شایع (مانند سرطان سینه، رودۀ بزرگ و پروستات) موروثیاند. تحقیقات نشان داده است که بیشتر خانوادههایی که ابتلا به سرطان در آنها موروثی بوده، بستگانی داشتهاند که:
قبل از ۵۰ سالگی سرطان داشتهاند.
سرطانی در اعضای جفت (مثلاً هر دو کلیه یا هر دو سینه) داشتهاند.
دیگر خطرهاي مربوط به ابتلا به سرطان (مانند پُلیپهای رودۀ بزرگ یا خالهای پوستی) درآنها وجود داشته است.
روشهای کنترل تقويت فيزيکی( Ways to Manage Physical Changes)
خستگی.
تغييرات در تمرکز و حافظه.
درد.
تغييرات سيستم عصبی (نوروپاتی).
تورم و لنف ادم.
مشکل دهان و دندان.
تغيير در وزن و عادات غذايی.
اختلال در بلعيدن.
مشکل کنترل روده و مثانه.
نشانههای يائسگی.
برقراری ارتباط با دیگران
پس از پایان دورۀ درمان سرطان، چگونه با دیگران ارتباط برقرار میکنید؟
کمک دیگران را بپذیرید. به پیشنهاد دوستان و خانواده برای کمک کردن، پاسخ مثبت دهید و به اموری فکر کنید که انجام آن از طریق آنها برای شما سادهتر میگردد. بدین طریق، از حمایت مورد نیاز برخوردار خواهید شد و عزیزانتان نیز احساس مفید بودن خواهند کرد.
هر مشکلی را که پس از بازگشت به محل کار یا مدرسه برایتان پیش میآید، مورد بررسی قرار دهید. ناظم، معلم یا همکار شما میتوانند به اطرافیانتان نشان دهد که چگونه با شما برخورد كنند. اگر مشکلاتی که با دیگران دارید مانعی بر سر راه پیشرفت شما شده است، شاید لازم باشد با رئیس، اتحادیه، بخش منابع انسانی شرکت یا دفتر رسیدگی به امور دانشآموزان مشورت كنید.
در دوران بهبود پس از پایان درمان، ارتباطات خود را حفظ كنید.
دوستان و همکاران نگران شما خواهند بود و اگر آنها را در جریان روند درمان و بیماری خود قرار دهید. از نـگرانی و تـرس آنها کاسـته میشود. با آنها تلفنی صحبت کنید. ایمیل بفرستید، یا از فردی معتمد بخواهید این کار را برای شما انجام دهد. اگر میتوانید زمانی را با دوستان صرف کنید (بهطور مثال برای صرف نهار)، اگر ارتباطات خود را حفظ كنید. بازگشت به محل کار و ادامۀ بقیۀ فعالیتها برایتان سادهتر خواهد شد.
دربارۀ آنچه میخواهید از بیماری خود بگویید، فکر کنید. هیچ روش خاصی برای صحبت در مورد بیماری با دیگران وجود ندارد، ولی باید بدانید پس از بازگشت به محل کار، چه حرفی میخواهید در این رابطه بزنید. برخی از نجات یافتهگان از سرطان دوست ندارند زیاد در این مورد صحبت کنند و در ذهن دیگران همراه با بیماریشان حک شوند. برخی دیگر خيلي راحت در این زمینه با رئیس یا دیگر همکاران خود حرف ميزنند. افکار غلط آنها را تصحیـح میكنند و راهی برای ادامۀ همکاری پیدا میکنند. بهترین روش، روشی است که با بهکارگیری آن احساس راحتی کنید.
چگونه میتوانید پس از درمان سرطان، معنایی به زندگیتان بدهید؟
زندگی خود را ارزیابی کنید. برخی بیماران عقیده دارند ابتلا به سرطان موجب بیداری آنها شده و فرصتی دیگر را برای دستیابی به زندگی دلخواه، در اختیار آنها نهاده است. از خود بپرسید: آیا از نقشی که در خانواده دارید راضی هستید، یا فقط انتظارات دیگران را برآورده میسازید دوست دارید چه کارهایی انجام دهید؟ آیا از شغل خود راضی هستید یا فقط به آن عادت کردهاید؟
به دنبال حمایت معنوی باشید. شاید بتوانید به کمک فردی که از نظر دینی به او اعتقاد دارید پاسخ سؤالهایتان را بیابید.
یادداشتی تهیه کنید. افکارتان را در مورد چیزهایی که به زندگیتان معنا میبخشد، بنویسید.
سعی کنید به دیگر افراد مبتلا به سرطان کمک كنید. بعضيها معنای زندگیشان را در کمک به دیگران مییابند. برخی دیگر نیز که میخواهند از فکر بیماریشان خلاص شوند بر چیزهای دیگری تمرکز میکنند. چنانچه قصد کمک کردن دارید، میتوانید به طور داوطلبانه به گروههای ملی و محلی از بیمارانسرطانی بپیوندید یا از طریق خانواده یا دوستان، با افراد مبتلا به سرطان آشنا شوید.